Prawidłowo w jamie ustnej dorosłego, zdrowego człowieka powinny znajdować się trzydzieści dwa zęby – po szesnaście sztuk w szczęce i żuchwie, od jedynek umieszczonych na samym przedzie, po ósemki, czyli zęby mądrości, znajdujące się w na końcach łuków zębowych. Czy człowiek może mieć więcej zębów? Odpowiedź brzmi: tak. I nie jest to wcale rzadkie zjawisko. Mówimy wtedy o zębach nadliczbowych, które mogą być dla ich posiadacza sporym utrapieniem.
Zęby nadliczbowe – co to takiego?
Zęby nadliczbowe, z łaciny dens supranumerarius to nic innego jak zęby, które nie mieszczą się w standardowej sumie trzydziestu dwóch zębów człowieka. Bardzo istotną cechą tych zębów jest to, że są zniekształcone, zazwyczaj mają stożkowaty kształt i nie wyrzynają się do końca. O zębach „nadmiarowych”, które mają kształt odpowiedni do miejsca ich występowania mówimy, że są zębami dodatkowymi. W obu przypadkach mamy do czynienia z tak zwaną hiperdoncją.
Czym jest hiperdoncja?
Hiperdonacja, czyli występowanie zbyt dużej ilości zębów mlecznych lub stałych, jest objawem wielu chorób, takich jak:
- Zespół Downa
- Zespół Crouzona
- Zespół Gardnera
- Zespół Leoparda
- Zespół Ehlersa-Danlosa
- Dysplazja obojczykowo-czaszkowa.
W zależności od położenia zębów nadliczbowych czy dodatkowych, możemy mówić o zębach:
- Podśrodkowych, zlokalizowanych w obrębie siekaczy, najczęściej między prawidłowo rosnącymi jedynkami
- Przytrzonowych, rosnących obok trzonowców
- Zatrzonowych, rosnące za ósemkami
Możliwe jest również występowanie hiperdoncji rzekomej, która jest wynikiem przetrwałych zębów mlecznych. Dochodzi do niej kiedy ząb stały wyrzyna się zanim wypadnie ząb mleczny zajmujący jego pozycję. Niekiedy dochodzi również do trzeciego ząbkowania, czyli wyrzynania się zębów wcześniej zatrzymanych po usunięciu zębów stałych. Hiperdoncja to problem niemal dwukrotnie częściej dotykający mężczyzn, niż kobiety. W uzębieniu mlecznym występuje rzadko, jednak badania wskazują, że jeśli wystąpi na tym etapie, znacznie podnosi to występowanie hiperdoncji również przy uzębieniu stałym. W znacznej większości (76 do 86%) przypadków zęby nadliczbowe i dodatkowe występują pojedynczo, pary takich zębów występują rzadziej (12 do 23%). W około 1% przypadków zęby nadliczbowe występują w większej ilości. Ponadto zęby nadliczbowe blisko 10-krotnie częściej występują w szczęce, niż w żuchwie.
Konsekwencje hiperdoncji
W okresie wyrzynania się zębów mlecznych hiperdoncja nie jest zazwyczaj dużym problemem. Zęby te z czasem i tak wypadają i zostają zastąpione zębami stałymi. Dużo poważniejszą sytuacją jest występowanie zębów nadliczbowym wśród zębów stałych. Ponieważ zęby nadliczbowe występują zazwyczaj w obrębie siekaczy, są dobrze widoczne i wpływają na estetykę uzębienia. Nie jest to jednak jedyny problem, do którego się przyczyniają. Mogą one również sprzyjać tłoczeniu się prawidłowych zębów i w ten sposób stawać się przyczyną krzywego zgryzu lub późniejszego wyrzynania się zębów, a także utrudniać prawidłową higienę zębów. Niemożność dokładnego usuwania płytki nazębnej zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy oraz występowania chorób przyzębia, przede wszystkim paradontozy.
Jak leczy się hiperdoncję?
Jak widać, zęby nadliczbowe mogą stanowić poważny problem dla ich posiadacza. Aby poprawić wygląd uzębienia, uniknąć stłaczania zębów oraz zapobiegać chorobom wynikającym z nieprawidłowej higieny, zalecanym rozwiązaniem jest ekstrakcja stałych zębów nadliczbowych, czyli ich chirurgiczne usunięcie. W dalszej kolejności często przeprowadza się leczenie ortodontyczne w celu korekcji położenia zdrowych zębów, które w wyniku obecności zębów nadliczbowych nie mogły rozwijać się prawidłowo. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku zębów dodatkowych, czyli prawidłowo uformowanych. Jeśli nie są one chore i nie powodują większych problemów ze zgryzem, można je zostawić i jedynie okresowo kontrolować. Ząb taki może zastąpić ząb utracony. W każdym przypadku leczenie hiperdoncji powinno być poprzedzone dokładnymi badaniami warunków zgryzu.
Warto działać wcześnie
Ponieważ leczenie hiperdoncji z zębami nadliczbowymi oznacza w większości przypadków ich usunięcie, a następnie korekcję reszty uzębienia przy pomocy aparatów ortodontycznych, warto rozpocząć proces leczenia jak najszybciej po zdiagnozowaniu problemu. Wynika to z faktu, że kości dzieci się rozwijają, są bardziej plastyczne i podatne na leczenie ortodontyczne – to oznacza, że leczenie może być krótsze i mniej kosztowne, niż w przypadku osób dorosłych. Ponadto wczesne usunięcie zębów nadliczbowych i naprawa zgryzu pozwoli zapobiec rozwojowi chorób, takich jak próchnica czy paradontoza.